اهداف ٬ قوانین و راهکارهای حق العملکاری

با توجه به رشد و توسعه تجارت خارجی و ایجاد زمینه رقابت بین بازرگانان و نیز لزوم توسعه سطح اشتغال ، مقوله حق العمل کاری در گمرک و تبیین شمای کلی از آن و تشریح اهداف ، اهمیت ، مزایا ، موانع ، شرایط و شیوه های حق العمل کاری لازم به نظر می رسد.

مقدمه

با توجه به رشد و توسعه تجارت خارجی و ایجاد زمینه رقابت بین بازرگانان و نیز لزوم توسعه سطح اشتغال ، مقوله حق العمل کاری در گمرک و تبیین شمای کلی از آن و تشریح اهداف ، اهمیت ، مزایا ، موانع ، شرایط و شیوه های حق العمل کاری لازم به نظر می رسد.

اهمیت این موضوع به حدی است که در آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 1350 مواد 376 تا 387 بدان اختصاص یافته است و در چارچوب قانونی صدور کارت حق العمل کاری ، تمدید ان و استمرار کار حق العمل کار از وظایف و اختیارات گمرک به شمار می رود.(دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستم های گمرکی)

واژه حق العملکاری دارای دو معنای متفاوت است :

·        در قانون تجارت به شخصی اطلاق میشود که از سوی شخص دیگری (آمر) وکیل است که معامله ای انجام دهد و در قبال آن اجرت دریافت دارد.

·        در گمرک شخصی را گویند که به وکالت از صاحب کالا امور ترخیص و تشریفات گمرکی کالا را انجام میدهد.(مصاحبه با استاد رضا گلی 1389)

به همین علت در لایحه پیش نویس قانون امور گمرکی از حق العملکار تحت عنوان کار گزار گمرک یاد شده است.(لایحه پیش نویس قانون امور گمرکی)

بخش اول

تعریف حق‌العمل کاری در قانون تجارت

 حق العمل در لغت به معنای «مزدکار، کارمزد، پولی که بابت فروش کالایی از صاحب کالا دریافت می‌شود» آمده است.

  در اصطلاح  «حق‌العمل کار، کسی است که به دستور دیگری معاملاتی نموده و در مقابل آن اجرت دریافت می‌کند. حق‌العمل کاری نوعی وکالت در امور تجاری است اما اگرحق العمل کار به نام خود انجام دهد، عنوان وکالت بر او اطلاق نمی‌شود ولی می‌توان آن را مصداق نیابت دانست، زیرا نیابت مفهومی عام‌تر و وسیع‌تر از وکالت دارد».(ماده 357 قانون تجارت)

حق‌العمل کاری و مقررات حاکم بر آن در حقوق تجارت

 طبق ماده 357 قانون تجارت، حق‌العمل کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معاملاتی کرده و در مقابل حق‌العملی دریافت می‌دارد. باید توجه داشت که حق‌العمل کاری با نمایندگی و وکالت تفاوت زیادی دارد؛ زیرا در نمایندگی عادی یا وکالت، نماینده یا وکیل بنام آمر یا موکل خود عمل می‌کند، در صورتی که حق‌العمل کار اغلب نام آمر خود را کتمان می‌کند و حتی طرف معامله حق‌العمل کار نمی‌داند معامله برای کیست بلکه فقط حق‌العمل کار را در مقابل خود می‌شناسد.

حق‌العمل کاری عملی است تجارتی و بند 3 ماده 2 قانون تجارت هر قسم حق‌العمل کاری را جزء معاملات تجارتی نام برده است.

  قانون تجارت هیچ گونه شرطی برای مبادرت به حق‌العمل کاری در نظر نگرفته و هر کسی که اهلیت تاجر بودن را دارا باشد، می‌تواند به حق‌العمل کاری مبادرت نماید، علاوه بر آن هیچ گونه پروانه یا اجازه مخصوصی برای اشتغال به حق‌العمل کاری لازم نیست.

  حق‌العمل کار همانند دلال واسطه در معاملات است با این تفاوت که دلال جز معرفی طرفین معامله به یکدیگر وظیفه‌ای ندارد و جز با اجازه مخصوص نمی‌تواند نمایندگی یکی از طرفین را عهده‌دار باشد اما حق‌العمل کار خود طرف معامله بوده و علاوه بر آن‌که در مقابل طرف معامله مسئول انجام تعهداتی می‌باشد که بنام خود تقبل کرده است، در مقابل آمر نیز مسؤل است که حاصل معامله را به او واگذار نماید. بنابراین حق‌العمل کار دو تعهد مستقیم دارد؛ یکی در مقابل طرف معامله که صرف‌نظر از این که آمر، معامله را قبول کند یا خیر، مسؤل انجام تعهداتی است که تقبل کرده است و دیگر در مقابل آمر، که باید انجام معامله را به اطلاع او برساند و حاصل معامله را در اختیار او بگذارد ولی باید در نظر داشت که چنانچه حق‌العمل کار حسن انجام معامله را ضمانت نکرده و کوتاهی هم نکرده باشد، مسؤل عدم اجرای معامله از جانب طرف معامله نخواهد بود.

 وظایف حق‌العمل کار:(4 مورد)

  1) انجام دستورات آمر.

  2) انجام معامله بنام خود.

  3) ذی­نفع نبودن در معامله مگر در مورد ماده 373 قانون تجارت.

   4) وکالت از طرف آمر و رعایت امانت.

---

بخش دوم

تعریف حق العملکار و شرایط عمومی حق العملکاری در گمرک:

  حق العمل کاردر گمرک به شخصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) اطلاق میشود که تشریفات گمرکی کالای متعلق به شخص دیگری را به وکالت از طرف آن شخص در گمرک انجام بدهد طبق تعریف شورای همکاری گمرکی یا سازمان جهانی گمرک حق العملکار شخصی است که ترتیب ترخیص گمرکی کالا را می دهد و مستقیما به جای و از طرف شخص دیگری با گمرک در تماس است. (پی نوشت ماده 36 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 1350)    

کسانیکه بدون داشتن کارت حق العمل کاری تشریفات گمرکی کالا را به وکالت انجام می دهند نمی توانند بیش از 10 مرتبه در سال به این کار اقدام نمایند. مستخدمین تجارتخانه ها یا مستخدمین حق العمل کاران که منحصرأ کارهای آن تجارتخانه یا آن حق العمل کار را در گمرک انجام می دهند مشمول مقررات ماده 382 آئین نامه اجرایی قانون امور گمرکی خواهند بود.

(ماده 376 آیین نامه اجرایی) 

شرایط اخذ پروانه حق العملکاری

هیچ شخصی بعنوان حق العمل کار در گمرک پذیرفته نمیشود مگر اینکه پروانه مخصوص این شغل را از اداره کل گمرک تحصیل نموده باشد.

پروانه حق العمل کاری در گمرک به اشخاصی داده میشود که دارای کارت بازرگانی بوده و حائز شرایط مذکور در زیر باشند:

 1.تابعیت ایران

2. سن کمتر از بیست و پنج سال نباشد.

3.نداشتن محکومیت به جرم و جنایت و عدم سابقه قاچاق در گمرک به گواهی کتبی مقامات مربوط.

4.حداقل داشتن دیپلم دبیرستان ، دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر در شرائط مساوی حق تقدم خواهند داشت .

5.کارمند دولت نباشد.

6.پذیرفته شدن در امتحان قانون امور گمرکی و آئین نامه آن که از طرف گمرک هر سال یکبار بعمل خواهد آمد.(ماده 377 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی)

(پروانه حق العملکاری هر یک سال یکبار باید تمدید شود)

·       اخذ کارت بازرگانی مستلزم عضویت در اتاق بازرگانی میباشد(مصاحبه با استاد گلی1389)

·       در بند 6 ماده 377 آیین نامه ضرورت امتحان حق العملکاران مورد تأکید است ولی مواد امتحانی صرفا از قانون امور گمرکی و آیین نامه اجرایی ان باید باشد در صورتیکه در حال حاضر بر خلاف این تبصره و فراتر از قانون از مقررات سالیانه ، تعرفه و ارزش هم بنا به شکل امتحان هم در تبصره مذکور(بند 6 ماده 377) مطلب گویا نیست و امتحان هم از نظر شکل میتواند عملی ، شفاهی ، نظری و کتبی و یا آمیزه ای از مجموعه موارد فوق باشد.( دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستم های گمرکی)

·       اشخاصی که در تاریخ تصویب ایین نامه بیش از سه سال سابقه حق العملکاری دارند ، از داشتن مدرک تحصیلی ذکر شده در بند 4 ماده 377 و دادن امتحان حق العملکاری معاف خواهند بود ولی پس از یکسال تمدید کارت حق العملکاری آنها منوط به توفیق در امتحان موضوع این ماده خواهد بود.(دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستم های گمرکی)

دسته بندی حق العملکاران:

با عنایت به ماده 378 آیین نامه اجرایی حق العمل کاران به دو طبقه تقسیم و از آنان وجه الضمان نقدی یا تضمین بانکی به شرح زیر اخذ میشود :

1.کسانی که درآمد غیرخالص حق العمل کاری سالانه آنها تا چهارصد هزار ریال باشد یکصد هزار ریال.

2.کسانی که درآمد غیرخالص حق العمل کاری سالانه آنها از چهارصد هزار ریال به بالا باشد دویست هزار ریال.

 تبصره 1 این ماده- وجوهی که به عنوان وجه الضمان اخذ میشود تا موقعی که حق العمل کار در گمرک به شغل خود ادامه می دهد باید در بانک به حساب سپرده ثابت گذارده شود و سود آن عاید صاحب وجه میگردد.

 تبصره 2 این ماده- در صورتیکه میزان درآمد حق العمل کار در یک سال طبق دفتر مذکور در ماده 383 این آئین نامه از حد نصاب تجاوز نماید موظف است موقع تمدید پروانه تضمین خود را به تناسب کارکرد سالانه افزایش دهد.(ماده 378 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 1350)

مدت اعتبار ، و تمدید کارت حق العملکاری:

طبق ماده 380 آیین نامه اجرایی مدت اعتبار پروانه حق العمل کاری فقط یکسال از تاریخ صدور آن است درصورتیکه دارنده پروانه مایل به ادامه حق العمل کاری در گمرک باشد باید قبل از انقضاء مدت و با پرداخت بهای تمبر پروانه و تسلیم دفتر مخصوص حق العمل کاری موضوع ماده 383 این آئین نامه درخواست تمدید آن را از گمرکی که پروانه را گرفته بکند رئیس گمرک محل درصورتیکه تخلفی که مستلزم محرومیت دائم یا موقت از شغل حق العمل کاری باشد از متقاضی ندیده و ادامه شغل او را صلاح بداند می تواند با ملاحظه دفتر حق العمل کاری سال قبل و پلمپ و امضای دفتر حق العمل کاری سال بعد تا یکسال دیگر پروانه را در صورتیکه حق العمل کار سابقه ترخیص سالانه حداقل یکصد اظهارنامه در گمرک خانه های درجه 1، یا پنجاه اظهارنامه در گمرک خانه های درجه 2، یا 25 اظهارنامه در گمرک خانه های درجه 3 داشته باشد تمدید نماید.

**ماده واحده :

مقررات قسمت اخیر ماده 380 آئین نامه اجرائی قانون امور گمرکی راجع به تعیین حد نصاب اظهارنامه ترخیص توسط حق العمل کاران گمرک در سال و تبصره ذیل آن لغو و بصورت زیر اصلاح میگردد:

ماده 380 اصلاحی – مدت اعتبار پروانه حق العمل کاری فقط یکسال از تاریخ صدور آن است در صورتیکه دارنده پروانه مایل به ادامه حق العمل کاری در گمرک باشد باید قبل از انقضاء مدت و با پرداخت بهای تمبر پروانه و تسلیم دفتر مخصوص حق العمل کاری موضوع ماده 383 این آئین نامه و درخواست تمدید آن را از گمرکی که پروانه را گرفته بکند، رئیس گمرک محل در صورتیکه تخلفی که مستلزم محرومیت دائم یا موقت از شغل حق العمل کاری باشد از متقاضی ندیده و ادامه شغل او را صلاح بداند ،‌می تواند با ملاحظه دفتر حق العمل کاری سال قبل پلمپ و امضای دفتر حق العمل کاری سال بعد تا یکسال دیگر پروانه را تمدید نماید

 تبصره این ماده – درجه بندی گمرک خانه های موضوع این ماده اول دی ماه هر سال وسیله اداره کل گمرک تعیین و اعلام میگردد.

نکته: حق العمل کار موظف است اصل وکالتنامه رسمی ثبتی اشخاصی که به حساب آنها تشریفات گمرکی را انجام می دهد طبق نمونه ای که اداره کل گمرک تعیین می نماید تنظیم و به اداره کل گمرک تسلیم و رونوشت گواهی شده آن را در هر مورد به اظهارنامه تسلیمی ضمیمه نماید.

"رونوشت آن باید به تأیید گمرک رسیده باشد."

(ماده 381 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی)

شرایط لازم برای مستخدمین حق العملکاران: 

برای مستخدمین تجارتخانه ها و مستخدمین حق العمل کاران که جهت انجام تشریفات گمرکی یا کمک در انجام امورگمرکی به گمرک مراجعه و منحصرأ کارهای مربوط به تجارتخانه یا حق العمل کار مربوط را انجام می دهند با رعایت شرایط و تشریفات زیر کارت مخصوصی صادر میگردد.

 الف – این قبیل اشخاص علاوه بر داشتن سواد درحدود سوم دبیرستان وداشتن اطلاعات مربوط به امور گمرکی باید دارای شرایط مقرر در بندهای 1 و 3 و 5 ماده 377 این آئین نامه باشند و درباره این قبیل مستخدمین حداقل سن بیست سال خواهد بود.

 ب – اگر  فقط بعنوان کمک در انجام تشریفات گمرکی دخالت نمایند باید معرفینامه ای که امضای آن در دفاتر اسناد رسمی گواهی شده باشد از طرف تجارتخانه یا حق العمل کار با تعیین حدود مداخله در امور ارائه نمایند در این صورت حق امضای اوراق و اظهارنامه را نداشته و این قبیل اوراق فقط با امضای بازرگانان یا حق العمل کاری که از طرف صاحب کالا وکالت دارد درگمرک قبول میشود.

 ج – اگر بخواهند اظهارنامه و اوراق را نیز امضا کنند باید وکالتنامه رسمی و ثبتی با رعایت شرایط ماده 381 این آئین نامه از از صاحب کالا در دست داشته و به گمرک تسلیم و رونوشت گواهی شده آن را در هر مورد به اظهارنامه تسلیمی ضمیمه نمایند.در صورتیکه چنین اختیاری از طرف حق العملکار به مستخدم خود داده شود به شرطی پذیرفته میشود که آن حق العمل کار طبق وکالتنامه صاحب کالا که به گمرک تسلیم نموده وکالت در توکیل هم داشته باشد.

وکالت در توکیل: یعنی وکالت داشته باشد که شخص ثالثی را از طرف خود برای انجام تشریفات گمرکی وکیل کند.(مصاحبه با آقای غرقی دفتر آموزش و تحقیقات گمرک1389) 

 د – برای هر یک از این اشخاص پس از تسلیم معرفینامه یا وکالتنامه (اصل یا رونوشت گواهی شده ) و اسناد و مدارک مقرر رئیس اداره در صورتیکه آن را حائز شرایط تشخیص داد کارت مخصوصی مبنی بر حدود اختیاراتیکه از طرف معرف یا موکل به دارنده آن داده شده است برای مدتی که از یکسال تجاوز نخواهد کرد صادر می نماید. کارتهای مزبور در دو نسخه صادر میشود. نسخه اول کارت به ذینفع تسلیم نسخه دوم در پرونده مربوط به حق العمل کار معرف یا موکل ضبط میشود و اگر دارنده کارت مستخدم تجارتخانه باشد برای او پرونده مخصوصی باز و نگهداری میشود.(ماده 382 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی)

  طبق ماده 383- حق العمل کار موظف است تمام عملیاتی را که در گمرک به وکالت اشخاص انجام می دهد در دفتر مخصوص ثبت نماید این دفتر به هزینه حق العمل کار طبق نمونه و دستوری که گمرک محل می دهد نگاهداری میشود و قبل از شروع به ثبت باید برگهای آن از طرف گمرک محل شماره گذاری و دفتر پلمپ شود و در اولین برگ دفتر مزبور نام و نشانی حق العمل کار و شماره و تاریخ پروانه صادره از اداره کل گمرک و همچنین تعداد برگهای آن قید و به امضای رئیس گمرک برسد و سپس در مقابل رسید حق العمل کار تسلیم شود.

تخلفات حق العملکاران و مجازات آنها

 هرگاه حق العمل کاردر ضمن اشتغال به شغل حق العمل کاری درگمرک عمدأ‌ اظهارنامه خلاف واقع تنظیم و یا اقدامی برخلاف قانون و آئین نامه گمرکی مرتکب شود که متضمن زیان مالی دولت باشد تخلف او به پیشنهاد گمرک در کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت اقتصاد و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اداره کل گمرک جمهوری اسلامی ایران رسیدگی و در صورت ثبوت تخلف طبق رأی قطعی کمیسیون مزبور پروانه حق العمل کار متخلف به صورت موقت یا دائم باطل خواهد شد . (ماده 36 قانون امور گمرکی)

چنانچه حق العمل کار در ارتکاب قاچاق گمرکی دخالت داشته باشد علاوه بر اجرای مقررات بالا مشمول مقررات مرتکبین قاچاق نیز خواهد بود.(ماده 386 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 1350)

 هرگاه حق العمل کار متخلف از اشخاص حقوقی باشد مقررات این ماده هم شامل شخص حقوقی مزبور و هم شامل کسانی که در آن شخصیت حقوقی دارای حق امضاء بوده و اظهارنامه خلاف را امضا کرده و یا در آن اقدام خلاف مداخله داشته اند می باشد و هر گاه حق العمل کار مزبور از اشخاص حقیقی باشد در مدت ممنوعیت نمی تواند بعنوان شخصی که دارای امضاء در یک شخصیت حقوقی حق العمل کاری است در امور حق العمل کاری گمرکی مداخله نمایند.(تبصره ماده 386 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی )

شناخت وضع موجود حق العملکاران:

براساس آمار موجود اتحادیه حق العملکاران و دفتر امور واردات تعداد 1826 نفر دارای کارت حق العملکگاری می باشند که از این تعداد 670 نفر اشتغال به حق العملکاری دارند و بقیه حق العملکاران دارای کارت در چارچوب مفررات موجود کارت حق العملکاری را تمدید نکرده و مراحل قانونی انجام و ادامه کار را طی ننموده اند و یا صرفا کارت حق العملکاری گرفته و به کارهای دیگر غیر از حق العملکاری اشتغال دارند که به این ترتیب با تعداد 130 نفر حق العملکار قبولی سال 1382 مجموعا در سطح کشور تعداد 800 نفر دارای کارت حق العملکاری فعال می باشند.

وضعیت نیروی انسانی گمرک در 5 سال آینده

(ارائه طرح به خدمت گرفتن بازنشستگان):

در ظرف 5 سال آینده تعداد 1463 نفر از کارکنان گمرک دارای 30 سال سابقه کار شده و بازنشسته خواهند شد و حجم عظیمی از نیروهای با تجربه و دارای مهارت در انجام امور گمرکی از سازمان بیرون خواهند رفت که از نظر تحصیلی تعداد231 نفر لیسانس و تعداد 133 نفر فوق دیپلم و تعداد 27 نفر فوق لیسانس و دکترا بوده که تجربیات عمیقی در حوزه کاری گمرک داشته و این تجربیات میتواند بعد از خروج از خدمت هم در خدمت سازمان باشد. و این خود به درستکاری در گمرک هم کمک نموده و عرق و تعصب سازمانی کارکنان بازنشسته ،به تعالی محیط و فضای کار منجر خواهد شد و از نظر عناوین شغلی نیز کارکنان بازنشسته 5 سال آینده تعداد 186 نفر آنان در رده های مدیریتی نظیر رئیس اداره ، معاون مدیر کل ، و یا مدیر کل هستند که تجربیات وسیعی در عرصه های مختلف کار حرفه ای دارند و به کار گیری آنان در امور گمرکی به عنوان امین بخش تجارت و دولت ، خود گره گشا خواهد بود.

جدول شماره (1) تعداد افرادی را که در مشاغل مدیریتی و سرپرستی اشتغال دارندو طی 5 سال آینده بازنشسته خواهند شد، نشان میدهد.

جدول شماره (1) برحسب مشاغل مدیریتی

ردیف	نوع پست	تعداد
1 2 3 4 5 6 7 8 9	رئیس قسمت معاون اداره رئیس اداره رئیس گروه معاون مدیر معاون مدیر کل مدیر مدیر کل معاون رئیس کل	33 14 40 7 3 48 8 29 4
جمع کل		186

جدول شماره (2) برحسب میزان تحصیلی

ردیف	مدرک تحصیلی	تعداد
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13	بیسواد تحصیلات قدیمه نهضت سواد آموزی ابتدایی سیکل/ راهنمایی دیپلم فوق دیپلم نظیر لیسانس معادل لیسانس لیسانس معادل فوق لیسانس فوق لیسانس دکترای تخصصی	49 6 144 236 254 383 133 36 1 194 2 24 1 1463
	جمع کل

ضوابط انتخاب:

1)  صداقت کاری و حسن شهرت

2)  عدم وجود سابقه تخلف مالی و یا تخلف گمرکی

3)  شرایط ذکر شده در ماده 377 آییننامه قانون امور گمرکی (به استثناء بند 6)

تبصره1) : مدیران کل، معاونان مدیر کل، مدیران، سرپرستان ادارات و کارشناسان بازنشسته گمرک با تحصیلات دانشگاهی در شرایط عادی حق تقدم دارند.

تبصره 2) : سابقه کار بیشتر در رشته امور گمرکی حق تقدم دارد.

وضعیت حق العملکاری بر اساس اظهارنامه ها

§        بر طبق آماری که در سالهای 1379 و 1380 توسط دفتر امور واردات اخذ شده تعداد اظهار نامه های صادراتی و وارداتی در این سالها نشان میدهد که در سال 1379 حدود 247497 فقره اظهار نامه تنظیم و به گمرک جهت انجام تشریفات ترخیص ارائه گردیده است این رقم در سال 1380 افزایش یافته و به 283389 فقره رسیده است. تعدادی از این اظهار نامه ها برای کالاهای دولتی و توسط موسسات و کارکنان دولتی تنظیم و اظهار گردیده ولی قسمت اعظم اظهارنامه ها متعلق به حق العمل کاران دارای کارت حق العمل کاری میباشد.برابر اطلاعات دفتر امار و خدمات ماشینی حدود 40% کالاهای وارداتی ، کالاهای متعلق به نیاز عمومی جامعه و دولتی است.(دفتر امور واردات)

جدول شماره (3) تعداد اظهار نامه های سال 1379

ردیف	شرح	تعداد اظهار نامه
1	واردات	119844
2	صادرات	127653
جمع		247497

جدول شماره (4) تعداد اظهار نامه های سال 1380

ردیف	شرح	تعداد اظهار نامه
1	واردات	145838
2	صادرات	137551
جمع		283389

برابر بررسی های به عمل آمده کارمزد و سایر هزینه های تبعی هر اظهارنامه در تهران و سایر شهرستان ها متفاوت است و اصولا حق العملکار و صاحب کالا میزان هزینه ها و کارمزد هر اظهارنامه را به صورت توافقی معین و مشخص مینمایند.

ولی به طور کلی یک عرف و قائده ای نیز به صورت عام در کار حق العملکاری نهادینه شده است که میزان کارمزد را برای کالاهای حجیم و سنگین یا کالاهای گران قیمت مشخص و معین مینماید.

برابر تحقیقات به عمل آمده میزان کارمزد هر اظهارنامه وارداتی در تهران و شهرستان ها بشرح ذیل میباشد:

جدول شماره (5) کارمزد هر اظهارنامه در تهران

ردیف	شرح	هزینه به ریال-به تن
1	تا 15 تن	450000
2	15-20 تن	650000
3	20-40 تن	1000000
4	40-60 تن	1500000
5	60 تن به بالا	2000000

جدول شماره (6) کارمزد هر اظهار نامه در شهرستان

ردیف	شرح	هزینه به ریال- به تن
1	تا 15 تن	750000
2	15-20 تن	1000000
3	20-40 تن	1300000
4	40-60 تن	2000000
5	60-80 تن	2500000
6	بالا تر از 80 تن	3000000

نکته: برای آهن آلات و مواد اولیه نسبت به کارمزد های فوق 30% تخفیف داده میشود.

و نظر به اینکه میزان واردات هر سال در حال افزایش بوده و از مبلغ 14347 میلیون دلار در سال 1379 به مبلغ 17627 میلیون دلار در سال 1380 رسیده و در سال 1381 هم آمارها حکایت از افزایش داشته و حداقل به مرز 20 و 21 میلیارد دلار خواهد رسید. لذا لزوم سرویس دهی مناسب به واردات و صراحت بند 6 ماده 377 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی ضرورت انتخاب تعداد لازم حق العملکار را در سال جاری اجتناب ناپذیر نموده است.( دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستم های گمرکی)

ارائه راهکار و نتیجه گیری:

با توجه به وجود بستر قانونی و نیز وضعیت فعلی حق العملکاری و ضرورتا فراهم کردن تسهیلات مطلوب در بخش تجارت خارجی و اجتناب از شکل گیری نوعی انحصار در بازار کار و اشتغال و نقش حق العملکار به عنوان رابط قانونی بخش تجارت خارجی با دولت در راستای عدالت اجتماعی و قانون عرضه و تقاضا در بازار کار و لزوم دسترسی آسان به حق العملکاران پیشنهاداتی ارائه میگردد:

§        از جمله پیشنهادات، تخصصی کردن حق العملکاری است که جهت تحقق بخشیدن به این هدف که موجب بالا بردن وجهه و پرستیژ سازمانی و ایجاد انگیزه لازم شغلی برای کارکنان و کارشناسان شاغل در گمرک جمهوری اسلامی ایران میباشد، این است که همانطور که پیش از این ذکر شد به کارکنان فاقد سوء سابقه و تخلف در گمرک با حذف امتحان و صرفا با برگزاری مصاحبه کارت حق العملکاری داده شود که این میتواند انحصاراتی که در این شغل به وجود آمده را از میان بردارد.

§        با توجه به عدم امکان اعمال نظارت های دقیق برای مجوز های ده تایی علیرغم وجود بستر های قانونی ، بازنگری در راستای ساماندهی حق العملکاری در گمرک و محدودیت امر ، ضرورت دارد.

§        در متن ماده 377 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی محتوای امتحان صراحتا ذکر گردیده ولی در طول سالهای گذشته به هیچوجه رعایت نگردیده و بنا به تشخیص گمرک در تنظیم سوالات امتحانی از مواد مربوط به مقررات صادرات و واردات ، ارزش و تعرفه هم امتحان به عمل آمده است. 

منابع و مأخذ:

منابع بخش اول:

1) عمید، حسن؛ فرهنگ فارسی عمید، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1381، چاپ بیست و دوم، ص 527.

2) جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، 1380، چاپ یازدهم، ص 225، ش 1799و 1798.

3) ستوده تهرانی، حسن؛ حقوق تجارت، تهران، نشر دادگستر، 1380، چاپ چهارم، ج 4، ص 64-59.

منابع بخش دوم: 

1)  قانون اصلاح ماده 380 آئین نامه اجرائی قانون امور گمرکی که در تاریخ سیزدهم اردیبهشت ماه سال 1362 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.

2)  معاونت طرح و برنامه دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستم های گمرکی

3)  دفتر آموزش و تحقیقات گمرک

4)  مصاحبه با استاد رضا گلی

5)  تار نمای گمرک جمهوری اسلامی ایران